Felatun Bey ile Rakım Efendi Özeti - Ne Anlatmak İstemiştir ?
Felatun Bey ile Rakım Efendi adlı roman Ahmet Mithat Efendi'nin 1875 yılında yayınladığı romandır.
Bu romanda anlatılmak istenen asıl konu ise "batılılaşma" adına züppe kılığına girmektir.
Aslında batılılaşmayı yanlış bir şekilde almasıdır. Kendi toplumundaki gelenekleri ise hakir görmesidir.
Ahmet Mithat Efendi, "Felatun Bey" karakterinide bu şekilde yazmıştır.
Romanda zıt karakter olan aslında kendisi çok iyi bir insan geleneklerine çok bağlı bir insan karakterini oluşturmaktadır.
Tanzimat Dönemi edebiyatında ise yer yer olay akışını yarıda keserek yazarın kendi görüşlerine yer vermesi "Felatun Bey ile Rakım Efendi" kitabında da aynı durum geçerlidir.
İlk olarak, romanda bahsedilen kişileri şu şekilde sıralayabiliriz:
Mustafa Merakî Efendi (Felatun Bey'in babası)
Felatun Bey
Rakım Efendi
Dadı Kalfa
Josefino
Canan
Doktor Z
Margrit
Polini
Can
Mister
Misters Ziklas
Mihriban Hanım
Yukarıda belirtildiği üzere romandaki tüm karakterleri zikrettik.
Şimdi romandaki tip analizi yapalım.
Rakım Efendi: Romanda kendisi çok efendi, çalışkan birisi olarak gösterilmiştir.
Rakım Efendi, ikiyüzlülük yapmayan dürüst birisidir. "Batılılaşmayı" doğru anlayan kişi Rakım Efendidir. Romanda Rakım Efendi
öyle bir tasvir ediliyor ki okuyucuların zihninde çok başarılı birisi olarak görülüyor. Halbuki her insan gibi onun da hataları var.
Rakım Efendi, kitapta anlatıldığına göre Fransızca, Arapça ve Farsça'yı çok iyi bilmektedir.
romanda Farsça gazelden de bahsetmektedirler.
Felatun Bey: Romanda olumsuz (negatif) tarafı oluşturan karakter Felatun Bey'dir.
isminden olsa gerek kendisi güya çok bilgili ve kültürlü birisi olarak görünür. Fakat batılılaşmaktan daha farklı olarak
hem kendi kültürünü hem de Fransız kültürünü farklı bir tarafa atıp kendine ait bir karakter oluşturmuştur.
Felatun Bey karakteri de okuyucuların zihninde "haddini bilmeyen" bir karakteri yansıtıyor. Kültürü anlamaktan ziyade bir iki kelime Fransızca ve Fransız
kıyafetleriyle kendisini "entellektüel" bir insan olarak tanıtmaktadır. Kısacası Rakım Efendi doğru tarafı, Felatun Bey ise kötü tarafı temsil eder.
Canan: Rakım Efendi'nin satın aldığı cariyedir. Canan, bakımsız ve sağlıksız bir Çerkez kızıdır. Rakım Efendi'nin ilgisini çektiği nokta ise
Canan'da bulunan zarifliğidir. Dadı Kalfa ve Rakım Efendi ile birlikte yaşamasından sonra Canan kendisini daha da geliştirmiştir. Josefino, Canan'a güzel bir eğitim vererek onu
günden güne geliştirmiştir.
Josefino: Bu romanda ön plana çıkan karakterlerden biridir. Josefino, Canan'a dersler vermiştir.
Hatta yakınlaşmayı günbegün arttırmıştır. Rakım Efendi ile birlikte arkadaş olma yoluna bile gitmişlerdir. Romanda bahsedilen Beyoğlu'ndaki
geçen muhabbetler en göze çarpan noktalardandır. Josefino, Rakım Efendi'den yaşça büyüktür. Fakat Josefino, Rakım Efendi'yi çok sever. Kendisine layık görmedi.
Kendisi kadar çok seven Canan'a layık görmüştür.
Dadı Kalfa(Fedayi): Eğitimsiz Canan'a eğitim veren kişilerdendir. Dadı Kalfa romanda yönlendirici olan bir karakterdir.
Evdeki işleri Canan'a öğretmesi ve Rakım'a uyarması gerektiğini belirten kişidir.
Doktor Z: İngiliz bir kızın Rakım'a ilgi duyduğu derin aşk sebebiyle hastalığa düşmüş.
Bu sırada doktoru da görebiliriz. Mister Ziklas'ın kızına çözüm olarak Rakım ile evlenmesi gerektiğinin kanıtına varmıştır
ve onu inandırmaya çalışmıştır. (Can karakteri)
Can: Rakım İngiliz kızlarına dersler vermiştir. İkisine çok etkilemiştir.
Rakım'ı çok efendi iyi ahlaklı birisi olarak görüyorlardı. Rakım'dan birçok eğitim görmüşlerdir. Can karakteri bir derde düşüyor.
Sonrasında ise Rakım ani bir şekilde duyuyor.
Margrit: İngiliz kızlarından Margrit adlı karakterdir. Margrit, Can'ın etkilendiği gibi Rakım'dan etkilenmiştir.
Ama Margrit adlı karakter de Rakım Efendi'den birçok şey öğrenmiştir.
Polini: Romanda bariz bir şekilde ortaya çıkan karakterlerden birisi de Polini'dir.
Polini; çıkarcı, para, zevk, erkekleri çıkar amaçlı kullanan birisidir. Felatun'un tüm servetini kötü yollarda yedirmesini teşvik etmiştir.
Rakım, Felatun'u uyarmıştır fakat bu durumu sonradan farkına varmıştır. Polini, bariz bir şekilde kötü karakter olarak öne çıkmaktadır.
Mister ve Misters Ziklas: Bu karakterler sadece yardımcı kişiler olarak çıkmışlardır.
Sadece iyi ve kötüyü ayırabilmek ve dillendirilmesi için konulmuş bir karakterdir.
Mihriban Hanım: Felatun Bey'in kardeşidir.
Çocukluğunda bilgi ve tecrübelerden mahrum, oldukça narin bir biçimde büyütülen birey, evlendikten sonra eşi tarafından kapsamlı bir eğitim sürecine alınmıştır. Bu durum, romanda karakterin gerçek doğasına dönüş
zorunluluğunu temsil eden önemli bir unsurdur.
"Felatun Bey ile Rakım Efendi" adlı romanda nasıl tiplerin olduğunu biliyoruz.
Kitapta yansıtılan tipler karakterlerini ruhsal olarak veya başka durumlardan yola çıkarak
kategorilere ayrılmaktadır.
Mekanlar: Mekanlar olarak; Felatun Bey'in yalısı, Rakım Efendi'nin evi, Sirkeci'deki handan bahsetmektedir.
Romanda ana mekânlar oldukça sınırlıdır ve olaylar, birkaç belirgin mekânda yoğunlaşır. Bu durum, romanın belirli bir çevrede başlayıp bitmesinin yanı sıra karakter sayısının da az olmasından kaynaklanır.
Ancak bu mekân kısıtlılığı, karakterler arasındaki ilişkilerin daha derinlemesine ve detaylı bir şekilde ele alınmasına fırsat tanımıştır. Rakım Efendi’nin evi, romanın merkezinde yer alır ve sıkça ziyaret edilen bir mekân olarak öne çıkar. Yazar, bu evi ayrıntılı olarak tasvir eder: Tek katlı olan evde zemin katta mutfak, kiler, odunluk ve ev altı bulunur. Üç odası ve bir salonu olan evin duvarları kağıtlı ve boyalıdır, yerlerde ise şık halılar serilmiştir, bu da onun geleneksel Türk evi izlenimi vermesini sağlar. Diğer önemli mekânlar arasında Mister Ziklas’ın ve Josefino’nun evleri bulunur; bu mekânlarda bazı kritik olaylar gerçekleşir. Romanda gereksiz mekân tasvirlerinden kaçınılmış, ana mekânlar ise detaylı bir şekilde ele alınarak karakterler arasındaki ilişkilerin daha derin ve
anlaşılır bir şekilde sunulması sağlanmıştır.
İç mekânlar, romandaki olayların çoğunlukla geçtiği yerler olmasına rağmen, karakterlerin ruhsal durumlarına fazla bir etkide bulunmadığından, ayrıntılı bir tasvir gereği duyulmamıştır. Bu mekânlar, genellikle sınırlı bölümlerde ve evlerin salonlarında olaylara ev sahipliği yapmıştır. Sadece birkaç özel bölümde, örneğin Canan’ın Rakım’ı ve Josefino’yu farklı zamanlarda Rakım’ın odasında yatırması ve
Rakım’ın evinde İngilizlere yönelik verilen davette diğer odalara geçiş gibi istisnai durumlar gözlemlenmiştir. Bu kısıtlı tasvirler, iç mekânların karakter gelişimine ve olay örgüsüne katkıda bulunan belirgin unsurlardır.
Dış mekânlar da romanda belirgin bir yer
tutar, ancak bunlar genellikle Rakım Bey’in bir noktadan diğerine hareket ederken yalnızca isimleri anılan yerlerdir. Bu mekânlar arasında Beyoğlu, Posta Sokağı, Postabaşı, Tophane ve Salıpazarı gibi bölgeler yer alır. Bu yerler, sürekli olarak Rakım Bey’in yol güzergahını belirtmek amacıyla zikredilmiştir. Ayrıca, yazarın detaylı bir şekilde ele aldığı bir başka mekân da Kağıthane’deki kır gezintisidir; burada bir gün geçirdikleri için, yazar bu doğal alanın o anki hali hakkında
okuyucuya biraz bilgi vermeyi uygun görmüştür.
Son Olarak;
Ahmet Mithat Efendi’nin bu eseri, romantizmin etkisinde kaleme alınmış olup
yazarın kişisel tutumları eserde açıkça gözlemlenir. Yazar, kendi görüşlerini okuyucuya aktarmak amacıyla etkili bir şekilde yönlendirici olur. Romanda, iyilik ve kötülüğün
net bir şekilde karşılaştırılması yapılır; iyilik yüceltilirken kötülük eleştirilir. Felatun Bey’in yüzeysel ve taklitçi kişiliği eleştirilirken, Rakım Bey’in gerçek ve özdeki sadakati öne çıkarılır ve okuyucuya "Kendine sadık kal" algıyı iletilir.
YAZAR
